Ο Ισιντόρ και το φεγγάρι: μια ιστορία του Γιώργου Παναγιωτάκη μέσα από τα μάτια της Τζελίνας Βογιατζόγλου

Ο Ισιντόρ και το φεγγάρι

Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης

Πατάκης

            Ο μικρός Ισιντόρ λαχταρά να κρατήσει κι αυτός το αόρατο γκορουνμέζ, το σκοινί με το οποίο ο μάγος Λιβόρνο, έδεσε το φεγγάρι για χάρη του χαλίφη. Ο μάγος όμως δεν τον αφήνει. Φοβάται, βλέπετε, την τρομερή τιμωρία του χαλίφη που θα πέσει στο κεφάλι του, αν το σκοινί λυθεί και το φεγγάρι φύγει ελεύθερο μακριά. Και η απόμακρη, ανέκφραστη Μπέλα που είναι υπεύθυνη για το μαγικό σκοινί τις νύχτες που ο μάγος κοιμάται; Ανυποχώρητη! Μόνο σ’ αυτή, άλλωστε, έχει εμπιστοσύνη ο Λιβόρνο.  Ο Ισιντόρ, χρησιμοποιώντας μια μαγική πέτρα, κοιμίζει την Μπέλα και κάνει την επιθυμία του πραγματικότητα. Οι δυνάμεις του όμως τον εγκαταλείπουν, η νύστα τον νικά και το φεγγάρι, απελευθερωμένο από τα δεσμά του, φεύγει μακριά. Το νέο κάνει τον χαλίφη έξαλλο από θυμό και η τιμωρία είναι θάνατος για τον μάγο και την Μπέλα. Ο Ισιντόρ κυριεύεται από τύψεις και κάνει τα αδύνατα δυνατά για να γλιτώσει τους συντρόφους του. Γρήγορα ο Ισιντόρ καταλαβαίνει πως η δύναμη των λέξεων είναι το ισχυρότερό του όπλο. Και το ενεργοποιεί…

            Μία ιστορία με άρωμα Ανατολής που θίγει θέματα με φιλοσοφικό χαρακτήρα. Η δύναμη των λέξεων, των ιστοριών, των παραμυθιών, η χειραγώγηση του πλήθους, η εκμετάλλευση του αδύναμου, το αίσθημα του δικαίου, η ανάληψη των ευθυνών, η δύναμη της φιλίας, οι αγώνες για κάτι καλύτερο, τα όνειρα που αξίζει να κυνηγηθούν…. Ο συγγραφέας με γλώσσα που ρέει, απλή αλλά καταλυτική, ζωντανή και με χιούμορ, πλέκει την ιστορία που είναι ταυτόχρονα παραμύθι και πραγματικότητα. Που θα μαγέψει τους μικρούς αναγνώστες και θα κλείσει πονηρά το μάτι στους πιο έμπειρους. Η δράση κλιμακώνεται γοργά, οι ήρωες εξελίσσονται, ωριμάζουν και μέσα από την περιπέτειά τους παίρνουν σπουδαία μαθήματα ζωής. Μαζί τους μαθαίνει και ο αναγνώστης.

            Η δύναμη των λέξεων του Γιώργου Παναγιωτάκη είναι αδιαμφισβήτητη. Έχουν μπει στη σωστή σειρά, έχουν γραφτεί με τον πλέον κατάλληλο τρόπο και έχουν κεντηθεί με μαστοριά. Το αποδεικνύουν περίτρανα η ιστορία του Ισιντόρ που μάγεψε τον χαλίφη, όπως και οι πολύ πετυχημένες και ταιριαστές στις περιστάσεις ψευδολέξεις που ο συγγραφέας επινόησε για τα  μαγικά ξόρκια.

            Όπως ο ίδιος εξομολογείται στο Elniplex «Το βιβλίο μιλάει, μεταξύ άλλων, για τη μαγεία των λέξεων. Μια μαγεία, θύμα της οποίας έπεσα κατά κάποιον τρόπο και εγώ. Πιο συγκεκριμένα, στο σημείο όπου ο Ισιντόρ προσπαθεί να αποκοιμίσει τη Μπέλα, ώστε να γίνει φύλακας του φεγγαριού, χρησιμοποίησα σαν πειραματόζωο τον εαυτό μου. Δοκίμασα, δηλαδή, διάφορους συνδυασμούς λέξεων μέχρι να βρω εκείνον που θα με έκανε να χασμουρηθώ. Ακόμα και τώρα, όταν διαβάζω το συγκεκριμένο κομμάτι (στις σελίδες 22 και 23) είναι αδύνατον να συγκρατήσω το χασμουρητό μου. Ελπίζω να συμβαίνει αυτό και στους αναγνώστες του βιβλίου».

«Αζαχαταζάμ αχαζαταζάμ»

«Αζαχαταζάμ αχαζαταζάμ»

«Αζαχαταζάμ αχαζαταζάμ»

Είμαι σίγουρη πως χασμουρηθήκατε….

Θα το διαβάσω στην τάξη…

• Και σίγουρα θα παίξω με τους μαθητές μου τα ξόρκια. Θα κατασκευάσουμε με ψευδολέξεις δικά μας ξόρκια που να μας κάνουν γελάσουμε, να πεινάσουμε, να αποκτήσουμε λόξιγκα ή να ξύσουμε το κεφάλι μας.
• Θα μιλήσουμε για τα όνειρά μας. Αυτά που τα έχουμε γερά δεμένα με το δικό μας γκορουνμέζ για να μην τα χάσουμε.
• Θα φτιάξουμε το αλφαβητάρι όλων των χαρακτήρων.
• Τέλος, θα ξαναδιαβάσουμε την ιστορία του Ισιντόρ. Πάλι και πάλι.

Από τη Τζελίνα Βογιατζόγλου

Ιστορίες καραντίνας..."αλλιώς"...: Φίλιππος Φωτιάδης, Το μπάνιο μας, εκδ. Μάρτης

Φίλιππος Φωτιάδης

Το μπάνιο μας 

Μάρτης

   Μετά τον σταδιακό εγκλεισμό σχεδόν όλου του πλανήτη, πολλά βιβλία γράφτηκαν και εκδόθηκαν σχετικά με τον κορωνοϊό τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (ενδεικτικά δείτε εδώ και εδώ ή εδώ). Πολλά από αυτά είναι αυτοεκδόσεις και κυκλοφόρησαν ως ελεύθερα e-books, γεγονός που δημιουργεί κάποιον προβληματισμό για την ποιότητά τους (συνολικό κατάλογο των σχετικών βιβλίων θα βρείτε εδώ). Ωστόσο, βιβλία για τη διαδικασία της "καραντίνας" δεν είδαμε καθόλου.

   Το μπάνιο μας του Φίλιππου Φωτιάδη είναι το μοναδικό βιβλίο που κυκλοφορεί στην Ελλάδα με θέμα τον εγκλεισμό σε μια προσεγμένη έκδοση και εικονογράφηση από τις εκδόσεις Μάρτης. Η ιστορία είναι γραμμένη με πολύ χιούμορ και με μια διαφορετική οπτική, που αφήνει ως έκπληξη, τόσο κειμενικά όσο και εικονογραφικά, για τον αναγνώστη την ταυτότητα του ήρωα-αφηγητή. Τα γεγονότα εκτυλίσσονται στο μπάνιο ενός σπιτιού, όπου αναγκάζονται να κλειστούν ο Κώστας και η οικογένειά του, καθώς τα δωμάτια του σπιτιού τα μοιράζονταν με άλλους. Έτσι, όλη η ιστορία αποκτά νόημα και χαρακτήρα από το χωρικό πλαίσιό του μπάνιου, το οποίο γίνεται το ειδυλλιακό σπιτικό μιας οικογένειας, διαχωρίζοντας τον χώρο στο μέσα και στο έξω και τον χρόνο στο πριν και το μετά. Ο διαχωρισμός αυτός ακολουθείται και εικονογραφικά με χαρακτηριστικό ύφος που μοιάζει με τρισδιάστατη απεικόνιση και χρωματικές επιλογές, οι οποίες παραπέμπουν στα αγαπημένα χρώματα και σχέδια που χρησιμοποιούσαν στα μπάνια κάποιες δεκαετίες πριν.

   Το στοιχείο της έκπληξης που χρησιμοποιεί πολύ έξυπνα  ο συγγραφέας και εικονογράφος -το οποίο φυσικά δεν θα αποκαλύψουμε εδώ- δημιουργεί ένα απολαυστικό κείμενο. Ο αναγνώστης, αφού τελειώσει την ανάγνωση, θα ανατρέξει ξανά και ξανά στις εικόνες και στο κείμενο, προκειμένου να εντοπίσει τα υπαινικτικά σημεία που πιθανώς του διεύφυγαν στην πρώτη ανάγνωση και θα διασκεδάσει ακόμη περισσότερο ανακαλύπτοντας ενδείξεις και κάνοντας συσχετισμούς. 

   Διαβάζοντας τη συνέντευξη του συγγραφέα στο Elniplex, εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως όπως ο ίδιος λέει, αυτή η ιστορία γράφτηκε πολύ πριν τα γεγονότα του κορωνοϊού και της καραντίνας. Η ιδέα ξεκίνησε από την προτίμηση που είχε ο ίδιος μικρός στον χώρο του μπάνιου, καθώς σκεφτόταν πως αν χρειαζόταν να τον κλείσουν σε ένα δωμάτιο, αυτό θα ήταν το μπάνιο! Βέβαια, μετά τα γεγονότα της καραντίνας η ιστορία ξαναγράφτηκε με πολλές αλλαγές, αλλά η εικονογράφηση παρέμεινε ίδια.

   Αν θέλετε να αποχαιρετήσετε ή και να καλωσορίσετε τον Σεπτέμβριο τα παιδιά της τάξης σας με ένα έξυπνο και χιουμοριστικό βιβλίο που σίγουρα θα απολαύσουν, μην διστάσετε να το διαβάσετε μεγαλόφωνα ή να το προτείνετε σε μικρά αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά!

Από τη Χρύσα Κουράκη

Βιβλία Ακορντεόν και Βιβλία Χωρίς Λόγια: Δύο είδη βιβλίων που θα αγαπήσουν τα παιδιά

Βιβλία Ακορντεόν και Βιβλία Χωρίς Λόγια 

   Τα βιβλία ακορντεόν (συναντιούνται και ως accordion, concertina, panorama, leporello books) και τα βιβλία χωρίς λόγια (συναντιούνται και ως silent, wordless books), αποτελούν δυο είδη βιβλίων που έγιναν πρόσφατα γνωστά στην ελληνική αγορά, σε αντίθεση με το εξωτερικό που έχουν μια μακρόχρονη παράδοση. Κι ενώ αρχικά στην Ελλάδα τέτοιου είδους βιβλία τα βρίσκαμε μόνο από μεταφράσεις, τα τελευταία χρόνια έχουμε και τις πρώτες ελληνικές εκδόσεις από έλληνες δημιουργούς.

    Τα βιβλία ακορντεόν προέρχονται από τη μακρά παράδοση των ρολών παπύρου (scrolls) και των κυλίνδρων της Ανατολικής Ασίας, των οποίων αποτελούν φυσική εξέλιξη (Liezaputra & Witten 2012, Zhang 2016). Τα βιβλία αυτά αποτελούν βιβλία με ιδιαίτερο δέσιμο, τα οποία τους επιτρέπουν να ανοιγοκλείνουν με τρόπο ανάλογο ενός ακορντεόν. Τα βιβλία-ακορντεόν μπορούν να ξεδιπλώνονται σταδιακά, μέχρι να ανοίξουν εντελώς και να μετασχηματιστούν σε ένα ορθογώνιο, μακρόστενο πόστερ. Η φόρμα παρέχει τη δυνατότητα διττής προσέγγισης του κειμενικού υλικού: τμηματικά, όπως στο κοινό βιβλίο, αλλά και μιας συνολικής θέασης όλου του κειμένου μαζί, όπως συμβαίνει με μία αφίσα, γεγονός που δίνει την αίσθηση της συνέχειας στον χώρο και τον χρόνο της ιστορίας. Σύμφωνα με την Beckett (2014: 62), «τα βιβλία-ακορντεόν αμφισβητούν τον κώδικα, αν και μπορούν να διαβαστούν με συμβατικό τρόπο». (Οι πληροφορίες για τα βιβλία ακορντεόν προέρχονται από την εισήγηση με θέμα "Το εικονογραφημένο βιβλίο ακορντεόν (accordion book), Φιλαναγνωστικές Δράσεις για Παιδιά" των Γιαννικοπούλου Α., Κουράκη Χ. στο 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ο.Μ.Ε.Ρ., Πάτρα, 1-3/11/2019).
   Τα βιβλία χωρίς λόγια αφηγούνται μια ιστορία  μέσα από μια σειρά εικόνων, όπου κάθε σελίδα αποτελεί τη μονάδα μιας αλληλουχίας (Bosch 2014). Ανάλογα με τον αριθμό και τη λειτουργία των λέξεων που περιέχουν κατατάσσονται σε υποκατηγορίες (Bosch 2014). Παρόλο που δεν υπάρχει κάποια εκτενής ιστορική μελέτη για τα wordless books, σύμφωνα με την Dowhower (1997), το πρώτο wordless εκδόθηκε το 1777 από τον Bewick Thomas με τίτλο A New Years Gift: For Little Masters and Misses και περιέχει μια σειρά από ασύνδετες εικόνες χωρίς κείμενο. Το πρώτο βιβλίο χωρίς λόγια της Αμερικής εκδόθηκε το 1932 με τίτλο What Whiskers Did της Ruth Carroll και απευθυνόταν ειδικά σε παιδιά. Από τότε μέχρι το τέλος του 1960, όπου στις Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάστηκε μια ξαφνική άνθιση του είδους,  δεν αναφέρεται κάτι άλλο.
   Κι ενώ τα βιβλία αυτά φαντάζουν πως απευθύνονται αποκλειστικά σε μικρά παιδιά, η παγκόσμια εκδοτική παραγωγή διαψεύδει κατηγορηματικά αυτή την αντίληψη, καθώς κυκλοφορούν καταπληκτικά βιβλία, τα οποία απαιτούν μεγάλη προσοχή και παρατηρητικότητα και μια ευρεία γνώση των οπτικών συμβάσεων, τις οποίες πρέπει κάποιος να παρακολουθήσει προτού οι εικόνες αποτυπώσουν τις ιστορίες. Γεγονός είναι πως τα παιδιά, μικρότερα και μεγαλύτερα, αγαπούν πολύ τα βιβλία χωρίς λόγια, τόσο γιατί ξεφεύγουν από την συμβατική εικόνα που έχουν για τα βιβλία, όσο και γιατί τα προσκαλούν σε προσωπικές αναγνωστικές αναταποκρίσεις. Ιδιαίτερα αγαπητά γίνονται δε από τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στη ανάγνωση, για ευνόητους λόγους, αλλά και από τους/τις εκπαιδευτικούς που, όταν τα γνωρίσουν, κατανοούν τα οφέλη αυτών των βιβλίων στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου και του λεξιλογίου των μαθητών, στην κατανόηση, στην καλλιέργια δεξιοτήτων δημιουργικής γραφής και σε πλήθος άλλες δεξιότητες (Arizpe 2014).
   Παρακάτω παρατίθενται βιβλία ακορντεόν και βιβλία χωρίς λόγια που κυκλοφορούν ή κυκλοφόρησαν στην ελληνική  αγορά τόσο από έλληνες δημιουργούς όσο και από μετάφραση.

Βιβλία ακορντεόν

Αργυρώ Πιπίνη

Εικον. Ίρις Σαμαρτζή 

Μάρτης

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ

 Isol 

Είναι καλό να έχεις ένα αγοράκι/Είναι καλό να έχεις ένα παπάκι 

Μάρτης

Βιβλίο διπλής όψης και οπτικής (upside down book)

Διαβάστε για το βιβλίο  εδώ

Μπενζαμέν Λακόμπ

Μαντάμ Μπατρφλάι

Μτφ. Εύη Γεροκώστα

Κόκκινη κλωστή δεμένη (εξαντλημένο από τον εκδότη) 

Η γνωστή ισοτρία της Μαντάμ Μπατερφλάι από την όπερα του Τζιάκομο Πουτσίνι αποτυπωμένη σε ένα βιβλίο ακορντεόν

Δείτε εικόνες από το βιβλίο εδώ

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ

Κλέα Ντιεντονί

Μτφ. Εύη Γεροκώστα

Μεγάπολις

Κόκκινο (εξαντλημένοαπό τον εκδότη)

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ

Κλέα Ντιεντονί

Η πυραμίδα των ζώων

Μτφ. Εύη Γεροκώστα

Κόκκινο

Κώστας Μαρκόπουλος (εικον.)

Βαϊτικα Κάλαντα

Νεφέλη

Μαρία Κούρση

Εικον. Απόστολος Χαντζαράς

Μτφ. στα αγγλικά Μπέτυ Λαμπράκη

In the deep blue - Στο μπλε

Εκδοτική Αθηνών

Δίγλωσσο βιβλίο διπλής όψης για δυο ζώα του βυθού, το χταπόδι και τη σαρδέλα

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ

Βιβλία χωρίς λόγια 

Πέρσα Ζαχαριά

Η φάλαινα, το αγόρι και η θάλασσα ανάμεσά τους

Καλειδοσκόπιο

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ 

 Aaron Becker

Ταξίδι - Αναζήτηση - Επιστροφή

Φουρφούρι

Τριλογία βιβλίων

Διαβάστε για τα βιβλία εδώ

 

Beatrice Rodriguez

Η αρπαγή της κότας

Ηλίβατον

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ 

Γκουοτζίν

Το μοναχοπαίδι

Ψυχογιός

Διαβάστε για το βιβλίο εδώ και δείτε ένα απόσπασμα εδώ

 
Barbara Lehman

Το κόκκινο βιβλίο

Μεταίχμιο (εξαντλημένο από τον εκδότη)

Anne-Margot Ramstein - Matthias Aregui

Πριν - Μετά

Κόκκινο (εξαντλημένο από τον εκδότη)

Δείτε για το βιβλίο εδώ

Istvan Banyai

Ζουμ

Ωκεανίδα (εξαντλημένο από τον εκδότη)

Το βιβλίο κυκλοφορεί στο Youtube

Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε

Arizpe E. (2014). Wordless Picturebooks, Critical and Educational Perspectives on Meaning-making. In Picturebooks Representation and Narration, ed. Bettina Kummerling-Meibauer. New York: Rowdledge. pp. 91-106.  

Beckett S. (2014). The Art of Visual Storytelling: Formal Strategies in Wordless Picturebooks. In Bettina Kümmerling-Meibauer (ed.)  Picturebooks: Representation and Narration. New York: Routledge, pp. 53–69.

Bosh E. (2014). Texts and Peritexts in Wordless and Almost Wordless Picturebooks. In Picturebooks Representation and Narration, ed. Bettina Kummerling-Meibauer. New York: Rowdledge. pp. 71-90.

Γιαννικοπούλου Α., Κουράκη Χ. (2019). Το εικονογραφημένο βιβλίο ακορντεόν (accordion book), Φιλαναγνωστικές Δράσεις για Παιδιά. Ανακοίνωση στο 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ο.Μ.Ε.Ρ., Πάτρα, 1-3/11/2019.

Dowhower S. (1997). Wordless Books: Promise and Possibilities, A Genre Comes of Age. In Year book of American Reading Forums, ed. Kay Camperell, Bernard L. Hayes & Richard Telfer. Vol. 17. pp. 57-79. 

Liesaputra, V. & Witten, I. (2012). Realistic electronic books. International Journal of Human-Computer Studies, 70, 588-610.

Zhang, X. (2016). Evolution of the Chinese book: the developments of book materials technologies and design in China-from antiquity to today. Boston, Massachusetts: Northeastern University.