Βιβλία παντού!
Βιβλιοθήκη, ο κόσμος μου!
Δράση για την καμπάνια "Απρίλιος 2016 - Ημέρες Βιβλίου" του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού
 |
| Bookyard, built by Massimo Bartolini for the Belgian art festival TRACK: A Contemporary City Conversation in Ghent. Visitors may browse and choose whatever book they like for a small donation. |
Η αγάπη για τα βιβλία δεν μπορεί να
καλλιεργηθεί χωρίς βιβλία!
Αυτό αποτελεί αναντίρρητο γεγονός και καθοριστική αρχή για τη δημιουργία βιβλιοθηκών στα σχολεία. Παρόλο που οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν πως υπάρχουν βιβλιοθήκες στα σχολεία τους (και δεν υπάρχει λόγος αμφισβήτησης αυτού), ωστόσο τίθενται κάποια ερωτήματα που αφορούν το περιεχόμενο και τη λειτουργία τους. Άραγε σε όλες τις σχολικές βιβλιοθήκες υπάρχουν καινούρια βιβλία από τη σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή; Υπάρχει ποικιλία στο είδος τους (π.χ. εικονοβιβλία, σύγχρονα βιβλία γνώσεων, κόμικς, ποιήματα κλπ.); Η λειτουργία της βιβλιοθήκης γίνεται συστηματικά και οργανωμένα; Σε αυτά τα ερωτήματα - προβλήματα των σχολικών βιβλιοθηκών θα προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποιες λύσεις, που ήδη εφαρμόζονται με επιτυχία σε σχολεία της περιοχής μας.
Σχολική δανειστική βιβλιοθήκη
Πού;
Ακόμη και αν δεν υπάρχει ειδικός χώρος στο σχολείο, μια βιβλιοθήκη μπορεί να στηθεί σε έναν διάδρομο ή στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Σε κάποια σχολεία η δανειστική βιβλιοθήκη στήνεται και ξεστήνεται 2 ή 3 φορές την εβδομάδα σε ένα σημείο του διαδρόμου, πάνω σε θρανία και παλέτες.
Πότε και από Ποιους;
Η βιβλιοθήκη μπορεί να λειτουργεί είτε από μαθητές της Στ’ ή της Ε’ τάξης είτε από εκπαιδευτικούς. Τα παιδιά των μεγάλων τάξεων μπορούν να βοηθήσουν τόσο στην οργάνωση όσο και στο στήσιμο και στον δανεισμό των βιβλίων. Εκ περιτροπής μπορούν να αναλάβουν σε συγκεκριμένες ημέρες και σε συγκεκριμένα διαλείμματα να ανοίγουν τη βιβλιοθήκη, να βοηθούν τα άλλα παιδιά να επιλέξουν βιβλία, να κάνουν την καταγραφή στις καρτέλες δανεισμού, να τοποθετούν τα βιβλία στη σωστή τους θέση.
Εναλλακτικά, η βιβλιοθήκη μπορεί να λειτουργεί από εκπαιδευτικούς είτε σε κάποιο διάλειμμα είτε σε μια κενή τους ώρα. Ιδανικό θα ήταν η βιβλιοθήκη να άνοιγε κάποιες μέρες ή μια φορά τον μήνα εκτός σχολικού ωραρίου, ώστε να μπορούν τα παιδιά να περνούν περισσότερο χρόνο εκεί ή να παρακολουθούν κάποιες εκδηλώσεις με συγγραφείς ή να γίνονται θεματικά αφιερώματα ή να λειτουργούν Λέσχες Ανάγνωσης (δείτε περισσότερα για τη λειτουργία της Λέσχης Ανάγνωσης εδώ). Σε σχολεία της περιοχής μας (π.χ. 1ο Δ.Σ. Λαυρίου) η βιβλιοθήκη λειτουργεί ως «Στέκι Βιβλίου» με τον συγκεκριμένο τρόπο με μεγάλη συμμετοχή και επιτυχία.
Πώς;
Μια σχολική ή παιδική βιβλιοθήκη διαφοροποιείται στην οργάνωση από μια γενική βιβλιοθήκη. Τα βιβλία στην παιδική ή σχολική βιβλιοθήκη θα ήταν καλό να είναι ταξινομημένα θεματικά και όχι με βάση το είδος τους. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να γίνει μια γενική κατηγοριοποίηση σε βιβλία με θέμα το περιβάλλον, τη φιλία, την οικογένεια, τα κοινωνικά προβλήματα, την περιπέτεια, την επιστημονική φαντασία κλπ. Κάθε κατηγορία μπορεί να περιλαμβάνει βιβλία κάθε είδους, όπως εικονογραφημένα, βιβλία γνώσεων, παραμύθια, κόμικς, μυθιστορήματα, διηγήματα κλπ. Η διάκριση αυτή μπορεί να γίνει και με μια χρωματική ένδειξη στη ράχη του βιβλίου, που να υποδεικνύει τη θεματική του (π.χ. πράσινο για το περιβάλλον, κόκκινο για τα κοινωνικά προβλήματα, μπλε για την επιστημονική φαντασία κλπ.). Η συγκεκριμένη μορφή κατηγοριοποίησης είναι μια χρονοβόρα ίσως διαδικασία, η οποία όμως μπορεί να γίνει από μαθητές στη διάρκεια της χρονιάς δίνοντάς τους την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τα βιβλία της βιβλιοθήκης.
Μια πολύ καλή ιδέα για τη λειτουργία της βιβλιοθήκης είναι η καθιέρωση ενός θεματικού αφιερώματος κάθε μήνα. Έτσι, κάθε μήνα μπορούν να τοποθετούνται σε ειδικές κεντρικές προθήκες βιβλία σχετικά με το τρέχον θέμα, έτσι ώστε να προβάλλονται ως πρόταση και να είναι πιο εύκολα προσβάσιμα στους μαθητές.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δημιουργία ενός τμήματος ξενόγλωσσων βιβλίων στη βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Η παρουσία ξενόγλωσσων βιβλίων που απευθύνονται σε μαθητές της ξένης γλώσσας και γι’ αυτό παρουσιάζουν ποικιλία γλωσσικού επιπέδου και θεματολογίας είναι ακόμα μία ευκαιρία για τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με την ξένη γλώσσα και να την εντάξουν στην καθημερινότητά τους. Με την ανάγνωση βιβλίων που έχουν επιλέξει τα ίδια ανάλογα με τις γλωσσικές τους ικανότητες βελτιώνεται η ευχέρεια τους στην ανάγνωση και συνεπώς η αυτοπεποίθησή τους και τα κίνητρά τους για περισσότερη ανάγνωση. Παράλληλα, διευρύνουν τους ορίζοντές τους αφού μέσα από την ανάγνωση βιβλίων γνωρίζουν καλύτερα τον ξένο πολιτισμό.
Πού βρίσκω βιβλία;
Αυτό είναι το σημαντικότερο θέμα για τη δημιουργία μιας βιβλιοθήκης θελκτικής για τα παιδιά. Η ύπαρξη καινούριων βιβλίων με ποικιλία θεμάτων και ειδών είναι αναγκαία, αλλά παράλληλα πολυέξοδη. Το έξοδο αυτό μπορεί να αναλάβει είτε ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων είτε η Σχολική Επιτροπή είτε κάθε γονιός μεμονωμένα, ανάλογα με τις δυνατότητές του. Για παράδειγμα, σε νηπιαγωγεία και Δημοτικά της περιοχής μας οι εκπαιδευτικοί κάθε χρόνο φτιάχνουν τον κατάλογο με τα βιβλία που επιθυμούν να έχουν στη βιβλιοθήκη τους και τον αναρτούν στην είσοδο του σχολείου. Κάθε γονιός που επιθυμεί να αγοράσει ένα ή περισσότερα από αυτά τα βιβλία, το αγοράζει σβήνοντας τον τίτλο του βιβλίου από τον κατάλογο. Με τον συγκεκριμένο τρόπο, η βιβλιοθήκη κάθε χρόνο εμπλουτίζεται με νέες ενδιαφέρουσες εκδόσεις.
Ανταλλακτικές
Βιβλιοθήκες
Οι ανταλλακτικές βιβλιοθήκες δίνουν την ευκαιρία στα βιβλία να ταξιδέψουν και να ανανεώσουν τη ζωή τους αντί να κιτρινίζουν στα ράφια κάποιας βιβλιοθήκης. Ειδικά βιβλία που δε θα ήταν χρήσιμα για κάποιον ιδιοκτήτη (π.χ. ταξιδιωτικοί οδηγοί, σχολικά βοηθήματα κ.α.) θα μπορούσαν να βρουν αξία στα χέρια ενός άλλου αναγνώστη. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα επαναχρησιμοποίησης με αειφορικό χαρακτήρα σε περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο, ιδιαίτερα σημαντικό σε εποχές οικονομική κρίσης. Οι ανταλλακτικές βιβλιοθήκες ενισχύουν τα αίσθημα κοινωνικής προσφοράς και αλληλεπίδρασης.
Παιδικές ανταλλακτικές βιβλιοθήκες, ωστόσο, δεν υπάρχουν πολλές… Ο Κύκλος του Ελληνικού παιδικού Βιβλίου ξεκίνησε τη δράση Read and Share, τοποθετώντας ανταλλακτικές βιβλιοθήκες σε κάποια σχολεία της Αττικής, με πολύ θετικά αποτελέσματα, τόσο στην υποδοχή τους από τη σχολική κοινότητα όσο και στην αύξηση του αριθμού των αναγνωστών.
Πώς λειτουργεί όμως μια ανταλλακτική βιβλιοθήκη;
Η ανταλλαγή γίνεται δωρεάν χωρίς την οποιαδήποτε συνδρομή. Η βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή 24 ώρες την ημέρα και 7 ημέρες την εβδομάδα. Κάθε ενδιαφερόμενος δίνει ένα βιβλίο και παίρνει ένα νέο από τη βιβλιοθήκη. Καλό είναι να εκτυπώσει ένα αυτοκόλλητο «αντάλλαξέ το» και να το κολλήσει στη ράχη του βιβλίου που παραχωρεί ή να γράψει μια αφιέρωση, προκειμένου να διασώσει το βιβλίο.
Η Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη στο σχολείο
 |
| 2ο Δ.Σ. Κερατέας |
- Οι μαθητές έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα βιβλία οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Μπορούν να δανείζονται για το σπίτι βιβλία ή να επιλέγουν ένα από αυτά για να διαβάσουν μια βροχερή μέρα στο σχολείο ή σε κάποιο διάλειμμα.
- Τα παιδιά αποκτούν υπευθυνότητα στην προστασία των βιβλίων και στη λειτουργία της βιβλιοθήκης, καθώς οι μόνοι εμπλεκόμενοι στη διαδικασία είναι αυτά τα ίδια.
- Σε αντίθεση με τη βιβλιοθήκη της τάξης, όπου συνήθως υπάρχουν βιβλία μόνο για το συγκεκριμένο ηλικιακό στάδιο των μαθητών, κάθε μαθητής μπορεί ελεύθερα να επιλέξει το βιβλίο που επιθυμεί, ανεξάρτητα από την ηλικία του, χωρίς προκαταλήψεις. Με τον συγκεκριμένο τρόπο ιδιαίτερα ωφελούνται τα παιδιά με δυσκολίες στην ανάγνωση, τα οποία μπορούν να επιλέξουν ένα μικρότερης έκτασης βιβλίο ή ένα εικονογραφημένο βιβλίο, που πιθανώς δεν θα υπήρχε στη βιβλιοθήκη της τάξης τους. Το ίδιο όφελος έχουν και τα μικρότερης ηλικίας παιδιά, που πιθανώς είναι ώριμοι αναγνώστες και επιθυμούν να διαβάσουν ένα πιο εκτεταμένο ή αυξημένης δυσκολίας μυθιστόρημα.
Στη Δ/νση Π.Ε. Ανατολικής Αττικής τη φετινή χρονιά μέχρι στιγμής έχουν ιδρυθεί 3 νέες ανταλλακτικές βιβλιοθήκες σε χώρους σχολείων, ενώ έχουν εμπλουτιστεί με βιβλία δυο ήδη υπάρχουσες ανταλλακτικές βιβλιοθήκες της δράσης Read and Share.
4ο Δ.Σ. Κερατέας
Στο σχολείο που λειτουργεί μια ανταλλακτική βιβλιοθήκη, οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως προς την ποιότητα και την ποικιλία ανανέωσης των βιβλίων. Είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν την αξία και τα οφέλη μιας τέτοιας βιβλιοθήκης, έτσι ώστε να φροντίζουν τα βιβλία τα οποία αφήνουν τα παιδιά να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις:
1. Να είναι σε καλή κατάσταση.
2. Να είναι σχετικά σύγχρονες εκδόσεις, προκειμένου να τραβούν το ενδιαφέρον των παιδιών.
3. Να ελέγχουν την καταλληλότητά τους ως προς το περιεχόμενο. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν πάντα στο μυαλό τους πως τα βιβλία που θα αφήσουν τα παιδιά στη βιβλιοθήκη, είναι τα βιβλία που τελικά θα διαβάσουν τα παιδιά τους και οι φίλοι των παιδιών τους. Πριν στείλουν κάποιο βιβλίο στο σχολείο ας αναρωτηθούν: «Θα ήθελα το παιδί μου να διαβάσει αυτό το βιβλίο; Θα του αρέσει; Αν το διαβάσει αυτό, θα θέλει να διαβάσει ακόμη ένα αντίστοιχο;».
Ας μην ξεχνάμε πως στόχος της ανταλλακτικής βιβλιοθήκης είναι να αγαπήσουν τα παιδιά τα βιβλία, να τα αναζητούν μόνα τους και να οδηγούνται οικειοθελώς σε νέες αναγνώσεις. Δίπλα στην παιδική ανταλλακτική βιβλιοθήκη οι γονείς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν τη δική τους ανταλλακτική βιβλιοθήκη με βιβλία ενηλίκων. Με τον τρόπο αυτό οι γονείς λειτουργούν σαν πρότυπα για τα παιδιά αλλά παράλληλα τα σχολείο ανοίγει στους γονείς φιλοξενώντας μία δραστηριότητά τους και εντάσσοντάς τους στη σχολική κοινότητα.
Κινητές Βιβλιοθήκες
Το σύστημα των κινητών βιβλιοθηκών που ταξιδεύουν ως «βαλίτσες» ή ως «σάκοι» από σχολείο σε σχολείο ξεκίνησε για πρώτη φορά με τον τίτλο ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ® από τη μη κερδοσκοπική πολιτιστική εταιρεία ΠΥΡΝΑ, με τη συνεργασία του Γραφείου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ Αθήνας. Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε το 2012 και η εφαρμογή του ξεκίνησε από την Αθήνα, με τη συνεργασία της Κεντρικής Βιβλιοθήκης Δήμου Αθηναίων και επεκτάθηκε με μεγάλο δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Τα ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ® (www.vivliaserodes.gr) είναι ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που φέρνει μικρές, κινητές, θεματικές και δανειστικές βιβλιοθήκες μέσα στις σχολικές τάξεις των δημόσιων δημοτικών σχολείων και ενθαρρύνουν τα παιδιά να ξεφυλλίσουν, να ακούσουν ή να διαβάσουν τα βιβλία στο σχολείο, να αναγνωρίσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα που τους προκαλούν και να τα μοιραστούν. Τους προσφέρει την επιλογή να δανειστούν βιβλία στο σπίτι και να χαράξουν έτσι την προσωπική τους αναζήτηση, καθώς το ένα βιβλίο τους δημιουργεί το ενδιαφέρον να διαβάσουν το άλλο.
Τα ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ® φθάνουν στο σχολείο μέσα σε ένα σάκο με ρόδες, ώστε να μεταφέρονται εύκολα. Σε κάθε θεματικό σάκο συνδυάζονται 25 περίπου βιβλία γνώσεων, μυθοπλασίας, λογοτεχνίας, εικονογραφημένα, που καλύπτουν τρία επίπεδα αναγνωστικής ικανότητας. Παραμένουν στη σχολική τάξη επί τέσσερεις εβδομάδες, ώστε να υπάρχει χρόνος για δανεισμό και για παράλληλες δράσεις όπως εργαστήρια, λέσχη ανάγνωσης, συζητήσεις με συγγραφείς και εικονογράφους, επισκέψεις σε βιβλιοθήκες, εκθέσεις κ.α. Τόσο ο σάκος, όσο και η ιστοσελίδα, περιέχουν προτάσεις αναγνωστικών διαδρομών και δράσεων γύρω από τα βιβλία.
Αντίστοιχο σύστημα κινητών βιβλιοθηκών δημιουργήθηκε και από τη Δ/νση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 2013.
Στη Δ/νση Π.Ε. Ανατολικής Αττικής από το 2013 λειτουργεί το πρόγραμμα με τις «Λογοτεχνικές Βαλίτσες» (δείτε περισσότερα εδώ), οι οποίες «ταξιδεύουν» από σχολείο σε σχολείο καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς.
Οι βαλίτσες (2 για το Δημοτικό και 4 για το Νηπιαγωγείο) περιλαμβάνουν βιβλία ποικίλων ειδών και θεμάτων και προορίζονται για μεγαλόφωνη ανάγνωση στο σχολείο και όχι για δανεισμό στο σπίτι. Για τον συγκεκριμένο λόγο οι βαλίτσες απευθύνονται σε όλη τη σχολική μονάδα και όχι μεμονωμένα σε μια τάξη. Κάθε χρόνο οι βαλίτσες πολλαπλασιάζονται, καθώς δωρεές έχουν γίνει από το βραβευμένο εκπαιδευτικό portal ELNIPLEX, ενώ από φέτος δύο από τις τέσσερις βαλίτσες του Νηπιαγωγείου είναι θεματικές με λογοτεχνικά βιβλία κοινωνικής –συναισθηματικής μάθησης, κατάλληλα και για το πρόγραμμα Βήματα για τη Ζωή που εφαρμόζουν πολλά από τα νηπιαγωγεία μας.
Εκτός από τα βιβλία οι Λογοτεχνικές Βαλίτσες περιέχουν μια κούκλα-μασκότ που «φέρνει» μαζί της ένα γράμμα εξηγώντας το πώς βρέθηκαν τα βιβλία από τη βιβλιοθήκη της Δ/νσης στο σχολείο (το γράμμα έχει γράψει η συγγραφέας και εκπαιδευτικός Έλενα Αρτζανίδου), προτάσεις αξιοποίησης της μασκότ, προτάσεις φιλαναγνωστικών δραστηριοτήτων, βιβλιογραφία για την Παιδική Λογοτεχνία που μπορούν να αξιοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί και έντυπα αξιολόγησης των βιβλίων για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Επιδιώκοντας τη δημιουργία ενός «δικτύου λογοτεχνικής επικοινωνίας» των σχολείων, σε κάθε βαλίτσα υπάρχει ειδική θήκη, όπου το ένα σχολείο αφήνει για το επόμενο μια αξιολόγηση των βιβλίων που διάβασαν ή μια κατασκευή ή οτιδήποτε άλλο δημιούργησαν σε σχέση με κάποιο ή κάποια από τα βιβλία που διάβασαν.
Υπαίθρια Βιβλιοθήκη
 |
| As part of its 30th anniversary celebration in 2010, IKEA created a giant outdoor library on Sydney’s Bondi Beach and invited beachgoers to trade in one of their own books or pick a new favorite for a donation. Though the shelves were only up for a single day (the most pop-up of pop-ups), it sure looks idyllic. |
Η υπαίθρια βιβλιοθήκη θα μπορούσε να είναι βασικό συστατικό της αειφορικής σχολικής αυλής. Η σχολική αυλή θα πρέπει να είναι διαμορφωμένη κατά τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρει πολλές δυνατότητες στους μαθητές: δυνατότητες άθλησης, δημιουργικού παιχνιδιού, κοινωνικοποίησης κτλ. Η βιβλιοθήκη προσφέρει στιγμές χαλάρωσης και δημιουργικής απομόνωσης που συχνά είναι απαραίτητες για τους μαθητές μέσα στην ένταση της ημέρας. Παράλληλα, η αυλή του σχολείου είναι από τους πρώτους δημόσιους χώρους που χρησιμοποιούν τα παιδιά και γι’ αυτό θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν στο να εκτιμούν το ρόλο που μπορεί να παίξει στην ποιότητα της ζωής τους και στην ανάληψη υποχρέωσης για την προστασία και την αναβάθμισή της. Έτσι αν τη διαχείρισή της αναλάβουν οι ίδιοι οι μαθητές με τη μεταφορά και το στήσιμο των βιβλίων κάθε πρωί και οι χρήστες είναι υπεύθυνοι για τη διατήρησή της σε καλή κατάσταση, τότε η όλη διαδικασία είναι ευκαιρία για διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών.
 |
| An adorable library kiosk in a park in Santiago, Chile. |
Τέλος, η ύπαρξη μίας υπαίθριας βιβλιοθήκης στο σχολείο αυξάνει το χρόνο που τα παιδιά περνάνε σε εξωτερικό χώρο με όλα τα οφέλη που αυτό συνεπάγεται. Κυρίως, όμως, όπως έχει αποδειχθεί από έρευνες αυξάνεται ο βαθμός συγκέντρωσης και μειώνεται η πνευματική κόπωση.
Υπαίθρια βιβλιοθήκη στην περιοχή μας έχει δημιουργήσει το 7ο Ν/Γ Παλλήνης, η οποία έχει βραβευτεί διπλά και η οποία λειτουργεί με απόλυτη επιτυχία τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες του χρόνου.
Το σημαντικότερο όλων για την πραγματοποίηση των παραπάνω δράσεων είναι η θέληση και η αγάπη για το βιβλίο. Όπου υπάρχει αυτό το συστατικό η συνταγή της επιτυχίας είναι βέβαιη, οι λύσεις σε τυχόν προβλήματα δίνονται «μαγικά» και οι δράσεις για το βιβλίο και την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας είναι πολλές και ευφάνταστες.
Χρύσα Κουράκη, Βέρα Βορύλλα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου