Γνωριμία με τη Διεθνή Βιβλιοθήκη Νεότητας του Μονάχου: Μια βόλτα στο κάστρο των βιβλίων

Από τη Δήμητρα Τσιώρη

Υποψήφια Διδάκτωρ Παιδικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

dimitratsiori@gmail.com

    Πολύ κοντά στο κέντρο του Μονάχου, σε ένα από τα πιο όμορφα βαυαρικά κάστρα, βρίσκεται καλά φυλαγμένος ένας πολύτιμος θησαυρός. Εξακόσιες χιλιάδες βιβλία αποτελούν τη συλλογή της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας (International Youth Library) που από το 1983 στεγάζεται στο Schloss Blutenburg ή αλλιώς στο γνωστό σε όλους Book Castle. Από αυτά, πεντακόσιες εξήντα χιλιάδες είναι βιβλία παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας γραμμένα σε περισσότερες από εκατόν τριάντα γλώσσες. Μάλιστα εξήντα χιλιάδες εξ αυτών χαρακτηρίζονται ως παιδικά βιβλία ιστορικής σημασίας, καθώς ανήκουν στην περίοδο μεταξύ 1574 και 1950. Η δευτερογενής βιβλιογραφία προσεγγίζει τα σαράντα χιλιάδες βιβλία, με τα επιστημονικά περιοδικά να φτάνουν τα εκατόν τριάντα.

Η απαρχή αυτής της προσπάθειας βρίσκεται λίγο μετά τη λήξη του Β’ παγκόσμιου πολέμου, όταν η βία και ο τρόμος του θανάτου έχουν ισοπεδώσει τα πάντα. Η γερμανίδα δημοσιογράφος, συγγραφέας και μεταφράστρια, Jella Lepman, αναλαμβάνει τότε να φέρει εις πέρας το πρόγραμμα Re-Education που απευθύνεται σε παιδιά και γυναίκες. Επιστρέφει για τον σκοπό αυτό από το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου είχε μετακομίσει, στη Γερμανία, αρχικά στο Bad Homburg vor der Höhe και εν συνεχεία στο Μόναχο. Με στόχο να χαρίσει ξανά την ελπίδα και να βοηθήσει στον επαναπροσδιορισμό των αξιών ενός συγχυσμένου αξιακά κόσμου, η Jella Lepman διοργανώνει μια διεθνή έκθεση παιδικών και εφηβικών βιβλίων, ιδρύοντας έτσι το 1949 τη Διεθνή Βιβλιοθήκη Νεότητας στο Μόναχο. Η δράση της απευθύνεται τόσο στα παιδιά, προσφέροντας σε εκείνα απολαυστικά βιβλία, όσο και στους ενηλίκους που έχουν πια την ευκαιρία να γνωρίσουν τον κόσμο των παιδικών βιβλίων.   

Ο στόχος και τα ιδεώδη της Jella Lepman συνεχίζουν μέχρι σήμερα να αποτελούν τη βασική αποστολή όλων εκείνων που εργάζονται στη μεγαλύτερη Βιβλιοθήκη παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας στον κόσμο. Παιδιά κάθε ηλικίας έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται βιβλία γραμμένα σε γλώσσες όπως γερμανικά, αγγλικά, ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά, ολλανδικά, γιαπωνέζικα, ρώσικα, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να παρακολουθούν εκδηλώσεις και προγράμματα φιλαναγνωσίας, όπως αφηγήσεις παιδικών ιστοριών, συναντήσεις με συγγραφείς και εικονογράφους, χειροτεχνίες και άλλα. 

Δανειστική βιβλιοθήκη

 Ευκαιρίες, ωστόσο, δίνονται και στους μελετητές των παιδικών βιβλίων. Σημαντικό είναι να αναφερθεί το Πρόγραμμα Υποτροφιών που προσφέρεται από τη Βιβλιοθήκη και χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας. Κάθε χρόνο 15 περίπου μελετητές παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας από διάφορα μέρη ανά τον κόσμο έχουν την ευκαιρία να βρεθούν για λίγους μήνες στο Book Castle, ώστε να πραγματοποιήσουν είτε στα αγγλικά είτε στα γερμανικά ένα μέρος της έρευνας που έχουν ήδη ξεκινήσει στη χώρα τους. Η πρόσβαση σε σημαντική πρωτογενή και δευτερογενή βιβλιογραφία διεθνούς εμβέλειας καθιστά τη Διεθνή Βιβλιοθήκη Νεότητας το ιδανικό μέρος για κάθε ερευνητή. 

 

Αναγνωστήριο

Έχοντας βρεθεί στη Βιβλιοθήκη ως υπότροφος το περασμένο καλοκαίρι, εκείνο που θα μπορούσα να προσθέσω είναι ότι, εκτός από την πρόσβαση σε σημαντική βιβλιογραφία, η Διεθνής Βιβλιοθήκη Νεότητας προσφέρει μια πολύτιμη εμπειρία σε όλους τους ερευνητές πόσο μάλλον στους νέους. Η επαφή και η συναναστροφή ανθρώπων που μοιράζονται κάτι κοινό μεταξύ τους, την αγάπη για τα παιδικά βιβλία, συμβάλλει στη διεύρυνση του ερευνητικού ορίζοντα, πέρα από τα στεγανά σύνορα κάθε χώρας. Μόνο το καλοκαίρι του 2016 βρέθηκαν στη Βιβλιοθήκη Υποψήφιοι Διδάκτορες και Καθηγητές παιδικής λογοτεχνίας από Νέα Υόρκη, Καναδά, Πολωνία, Μολδαβία, Σερβία, Ελλάδα, Βέλγιο, Ιταλία, Βουλγαρία, Σικάγο, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα, Κίνα και Ιαπωνία, οι οποίοι πραγματοποίησαν την έρευνά τους στο φιλόξενο αναγνωστήριο. Καθημερινά σχεδόν από τις 10 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα –κάποιες φορές ίσως και λίγο περισσότερο αφού τα βιβλία πάντοτε είναι τόσα πολλά!- τα γραφεία του αναγνωστηρίου γέμιζαν βιβλία και σημειώσεις. Η Nadine και η Lucia, οι δύο φιλόξενες υπεύθυνες υπάλληλοι, βρίσκονταν καθημερινά εκεί για να βοηθήσουν στην αναζήτηση υλικού, να προτείνουν βιβλία και να δώσουν τις συμβουλές τους. Το μεσημεριανό γεύμα στο εστιατόριο του κάστρου συνοδευόταν από ενδιαφέρουσες και απολαυστικές συζητήσεις μεταξύ υποτρόφων, άλλων ερευνητών που επισκέπτονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα τη Βιβλιοθήκη και υπαλλήλων μέσα σε μια ζεστή ατμόσφαιρα.  

Συζητήσεις ερευνητών

Το κομμάτι της έρευνάς μου που πραγματοποιήθηκε στη Βιβλιοθήκη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιαίτερης σημασίας, καθώς δε θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί με την ίδια ευκολία στην Ελλάδα. Εκτός όμως αυτού, στάθηκα τυχερή διότι βρέθηκα στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου την ίδια περίοδο που θα γινόταν για τέταρτη φορά το White Ravens Festival, ένα φεστιβάλ για την παγκόσμια παιδική και εφηβική λογοτεχνία. Το όνομα του προέρχεται από τον ομώνυμο κατάλογο που εκδίδει ετησίως η Βιβλιοθήκη και αφορά αξιοσημείωτα και καινοτόμα παιδικά βιβλία από διάφορες χώρες του κόσμου. Το φεστιβάλ πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια και διαρκεί μόλις έξι ημέρες. Μέσα σε αυτό το διάστημα προσκεκλημένοι συγγραφείς και εικονογράφοι από διαφορετικά κάθε φορά μέρη παρουσιάζουν πρόσφατα βιβλία τους, διαβάζοντας αποσπάσματα έργων τους σε παιδιά και εφήβους σε μια προσπάθεια να απλώσουν γέφυρες μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών. Βασικός σκοπός του φεστιβάλ είναι η επικοινωνία και η επαφή των αναγνωστών με τους δημιουργούς των βιβλίων. Οι περισσότερες αναγνώσεις πραγματοποιούνται στα γερμανικά, ενώ κάποιες γίνονται και στα αγγλικά. Οι εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα κυρίως στο Book Castle, αλλά σημαντικές είναι και εκείνες που διοργανώνονται στα κατά τόπους σχολεία. 

Η Haifa Al Mansour από τη Σαουδική Αραβία, η Carla Maia de Almeida από την Πορτογάλια, η Luna Al-Mousli από την Αυστρία, η Kirsten Boie, από τη Γερμανία, ο Benjammin Alire Saenz από τις Η.Π.Α και ο Paul Stewart από τη Μεγάλη Βρετανία είναι μερικοί μόνο από τους συγγραφείς που βρέθηκαν στο φετινό φεστιβάλ. Καθημερινά μαθητές όλων των ηλικιών επισκέπτονταν το Book Castle και παρακολουθούσαν αναγνώσεις και ομιλίες των συγγραφέων. Η συμμετοχή τους μάλιστα ήταν ενεργή τις περισσότερες φορές. Ενδεικτική είναι η ομιλία του Benjammin Alire Saenz, ο οποίος διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο του Aristotle and Dante σε ένα ενθουσιώδες εφηβικό κοινό. Μαθητές συμμετείχαν στη συζήτηση με ενδιαφέρουσες ερωτήσεις και παρουσίασαν ένα δικό τους βίντεο με δραματοποίηση σκηνών του μυθιστορήματος. Μια μαθήτρια μάλιστα βρέθηκε στη σκηνή μαζί με τον συγγραφέα, ώστε να πάρει μια σύντομη συνέντευξη. Κρίνοντας από την αντίδραση του κοινού, που στο τέλος ξέσπασε σε χειροκροτήματα, η ομιλία του συγγραφέα αναφορικά με το θέμα του βιβλίου του, την αναζήτηση της ταυτότητας δύο εφήβων, φάνηκε να αγγίζει και να ενδιαφέρει μικρούς και μεγάλους. Φυσικά οι εκδηλώσεις και οι δραστηριότητες των μαθητών διαφοροποιούνταν ανάλογα με την προετοιμασία που είχε γίνει κατά το προηγούμενο διάστημα στο σχολείο με καθοδηγητές τους εκπαιδευτικούς τους. Σε κάθε περίπτωση όμως, σημαντικό είναι ότι τις περισσότερες φορές επιτεύχθηκε ο βασικός σκοπός, συγγραφείς και αναγνώστες ήρθαν σε επικοινωνία, αντάλλαξαν απόψεις και μοιράστηκαν συναισθήματα.

Christiane Raabe, Δ/ντρια Βιβλιοθήκης

Η σύντομη περιήγηση στο παραμυθένιο Book Castle του Μονάχου κλείνει με μια ευχή και παρότρυνση οι ερευνητές της παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα να υποβάλουν αίτηση για υποτροφία στη Βιβλιοθήκη αλλά και όσοι γενικότερα αγαπούν την παιδική λογοτεχνία να επισκεφτούν αυτό το μοναδικό μέρος. Πρόκειται για μια ξεχωριστή εμπειρία που μόνο πολύτιμες γνώσεις και θετικές εντυπώσεις μπορεί κανείς να αποκομίσει.