ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΑΛΙΤΣΕΣ ΓΙΑ...ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ! [ 1]
Στόχος μας πάντα είναι να κάνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν το βιβλίο..…aimer lire
Πριν την ανάγνωση
Πριν ξεκινήσουν οι δραστηριότητες για κάθε βιβλίο και πριν ακόμη αρχίσει η ανάγνωσή του, καλό θα ήταν να γίνει μια πρώτη προσέγγιση-παρουσίασή του. Με τις κατάλληλες ερωτήσεις ο εμψυχωτής βοηθά τους μαθητές να εντοπίσουν το όνομα του συγγραφέα, του εικονογράφου, του μεταφραστή (αν υπάρχει), του εκδοτικού οίκου, εξηγώντας τους παράλληλα το έργο του καθενός στη διαδικασία δημιουργίας και κυκλοφορίας ενός βιβλίου. Στη συνέχεια με βάση την εικονογράφηση ή τον τίτλο δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να δώσουν τη δική τους εκδοχή για την ιστορία που θα ακούσουν ή θα διαβάσουν, εκφράζοντας και τις προσδοκίες τους. Εναλλακτικά η πρώτη προσέγγιση μπορεί να γίνει με ένα αντικείμενο, το οποίο σχετίζεται με το θέμα του βιβλίου ή τους ήρωές του, το οποίο εκτίθεται στην τάξη και προκαλείται συζήτηση για αυτό.
Οι δραστηριότητες που θα ακολουθήσουν την πρώτη προσέγγιση μπορούν να υλοποιηθούν είτε στη διάρκεια της ανάγνωσης είτε στο τέλος της, αφού ολοκληρωθεί η ιστορία, ανάλογα ίσως με την έκταση και τα σημεία ενδιαφέροντός της. Το περιεχόμενό τους είναι ποικίλο και παρόλο που θα προσπαθήσουμε να το κατηγοριοποιήσουμε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάθε βιβλίο έχει τα δικά του μονοπάτια και μας οδηγεί σε δραστηριότητες και δράσεις που πιθανώς δεν μπορούν να ενταχθούν κάπου ή δεν έχουν αναφερθεί ξανά.
Ανάγνωση
Η ανάγνωση είναι καλό να γίνεται μεγαλόφωνα και να αφιερώνεται συγκεκριμένος χρόνος σε αυτή. Έτσι, θα ήταν πολύ ωραίο να καθιερωθεί το δεκάλεπτο της ανάγνωσης κάθε μέρα, όπου τα παιδιά καθισμένα ελεύθερα θα ακούν την ανάγνωση από το δάσκαλο ή τη δασκάλα τους. Η ανάγνωση μπορεί να συνοδεύεται με μουσική ή με την καθιέρωση του «Λογοτεχνικού πρωινού», όπου τα παιδιά πίνοντας μια πορτοκαλάδα ή ένα ζεστό κακάο ακούν την ιστορία. Πολύ βοηθητική θα ήταν η δημιουργία μιας γωνιάς και η διαμόρφωση της κατάλληλης ατμόσφαιρας.
Δραστηριότητες
- Εικαστικά-Αισθητική Αγωγή
Π.χ. φτιάχνουμε σελιδοδείκτες για το βιβλίο που διαβάσαμε ή μια αφίσα για την προώθηση του βιβλίου, κατασκευάζουμε μια μακέτα εμπνευσμένη από την εικονογράφηση, συζητάμε την εικονογράφηση και αναζητούμε πιθανές συσχετίσεις με το έργο κάποιου γνωστού ζωγράφου ή μιας σχολής ζωγραφικής, βρίσκουμε πίνακες ζωγραφικής που σχετίζονται με το θέμα του βιβλίου και τους συζητάμε, φτιάχνουμε σε κούκλα (μαριονέτα, καλτσό-κουκλα, δακτυλό-κουκλα) τους ήρωες, φτιάχνουμε σε κόμικ μια σκηνή από το βιβλίο ή και όλη την ιστορία (συνδυασμός με δημιουργική γραφή).
- Θεατρική Αγωγή-Θεατρικό Παιχνίδι
- Μουσική - Χορός
- Αφηγηματολογία
Π.χ. Δραματοποιούμε μια σκηνή και αναπτύσσουμε διαλόγους και μονολόγους, φτιάχνουμε το περίγραμμα ενός χαρακτήρα και μέσα μεταφέρουμε την ιστορία σε α’ πρόσωπο, γράφουμε την ιστορία από διαφορετική οπτική γωνία κάθε φορά, ορίζουμε έναν αφηγητή (εξωτερικό σε γ’ πρόσωπο), ο οποίος καθοδηγεί τους συμμετέχοντες σε δράση με παντομίμα ή ορίζουμε έναν αφηγητή ο οποίος ταυτόχρονα παίρνει και μέρος στην ιστορία ως πρωτοπρόσωπος αφηγητής.
- Δημιουργική γραφή
- Δημιουργία παιχνιδιών
Π.χ. Με βάση το θέμα και τα δομικά στοιχεία του βιβλίου κατασκευάζουμε το δικό μας επιτραπέζιο παιχνίδι, οργανώνουμε ένα ομαδικό παιχνίδι με ερωτήσεις «γνώσεων», παντομίμας, σκιτσογραφίας κ.α, παίζουμε το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού με γρίφους σχετικούς με το βιβλίο, φτιάχνουμε το δικό μας έντυπο με κουίζ, σταυρόλεξα, ακροστιχίδες, κρυπτόλεξα.
- Προφορική έκφραση
Π.χ. Συζητάμε για το θέμα και τα δομικά στοιχεία του βιβλίου, επιχειρηματολογούμε για να υποστηρίξουμε ή να απορρίψουμε το βιβλίο, μεταμφιεζόμαστε σε κάποιον από τους χαρακτήρες και υποστηρίζουμε τις θέσεις του και τη στάση του στην πλοκή, αφηγούμαστε την ιστορία και την ηχογραφούμε.
- Χρήση της τεχνολογίας και των Η/Υ
Π.χ. Δημιουργούμε Blog για προτάσεις, σχολιασμό και κριτική λογοτεχνικών βιβλίων και για παρουσίαση των δραστηριοτήτων Φιλαναγνωσίας που έχουν γίνει στο σχολείο, παρουσιάζουμε βιβλία με power-point, «γυρίζουμε» ταινία βασισμένη στο βιβλίο, δημιουργούμε video clip με θέμα ένα τραγούδι που γράψαμε με αφορμή το βιβλίο ή ένα ποίημα που μελοποιήσαμε.
- Συνδυαστικές-Διαθεματικές
Π.χ. Κατασκευές – Δημιουργική Γραφή: Κατασκευάζουμε ένα δέντρο και στα κλαδιά του κρεμάμε φύλλα, στα οποία γράφουμε ποιήματα ή σκέψεις μας σχετικές με το βιβλίο.
Θεατρική Αγωγή – Προφορική Έκφραση: Με την τεχνική της καρέκλας των αποκαλύψεων ένα παιδί παίρνει μπαίνει στο ρόλο ενός ήρωα και οι υπόλοιποι του κάνουν ερωτήσεις ως δημοσιογράφοι, ως ντεντέκτιβ ή ως ειδικοί κάποιου θέματος.
Δημιουργική γραφή – Εικαστικά: Μετατρέπουμε την ιστορία σε κόμικ δίνοντας έμφαση στα σημαντικότερα στιγμιότυπα της πλοκής.
Εικαστικά – Θεατρική Αγωγή: Κατασκευάζουμε τους ήρωες του βιβλίου σε κούκλες και παίζουμε κουκλοθέατρο.
- Γνωστικές προεκτάσεις
Π.χ. Σε ένα βιβλίο με θέμα το δάσος, βρίσκουμε τα ζώα του δάσους και φτιάχνουμε ένα δικό μας εικονογραφημένο βιβλίο γνώσεων (Γνωστικές προεκτάσεις – Εικαστικά– Γραπτή έκφραση) ή σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα με θέμα το Βυζάντιο, αναζητούμε περισσότερες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή της εποχής μέσα από βιβλία γνώσεων.
Άλλες προεκτάσεις…
- Επισκέψεις-Μουσεία-Θέατρο-Κινηματογράφος
- Πρόσκληση συγγραφέων στο σχολείο
Θέλω να διαβάσω ό,τι θέλω και όποτε θέλω….
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση των φιλαναγνωστικών δραστηριοτήτων και πρακτικών θα πρέπει για ακόμη μια φορά να επισημάνουμε τη σημαντικότητα της ελεύθερης επιλογής και του παιγνιώδους χαρακτήρα των συγκεκριμένων δράσεων. Τόσο ο δάσκαλος όσο και οι γονείς ή οποιοσδήποτε ασχολείται με την προώθηση της παιδικής λογοτεχνίας θα πρέπει να λαμβάνει πάντα υπόψη του τα δικαιώματα του αναγνώστη, όπως τα διατύπωσε και τα ανέπτυξε ο Pennac σε ένα δεκάλογο στο βιβλίο του Σαν ένα μυθιστόρημα[3].Το παιδί έχει δικαίωμα:
- να μη διαβάζει
- να πηδάει σελίδες
- να μην τελειώνει ένα βιβλίο
- να το ξαναδιαβάζει
- να διαβάζει οτιδήποτε,
- στον μποβαρισμό (ικανοποίηση αισθήσεων)
- να διαβάζει οπουδήποτε
- να τσαλαβουτάει
- να διαβάζει μεγαλόφωνα
- να σιωπά
Παράλληλα θα πρέπει να εξασφαλίζονται και οι συνθήκες τήρησης των παραπάνω δικαιωμάτων. Έτσι μπορεί να διαμορφωθεί ένας κατάλογος με τις πρακτικές που μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά στο να αγαπήσουν ή να μισήσουν το βιβλίο αντίστοιχα, όπως εύστοχα τον έχει διαμορφώσει ο Γιάννης Παπαδάτος στο βιβλίο του Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία[4]. Ο συγκεκριμένος κατάλογος μπορεί να διαμορφωθεί και να εμπλουτιστεί μέσα από τις εμπειρίες των ίδιων των παιδιών και να αναρτηθεί στην τάξη, στη βιβλιοθήκη ή στον προσωπικό χώρο των παιδιών. Ας δούμε ενδεικτικά μερικές πρακτικές που μπορούν να εφαρμοστούν ή να αποφευχθούν:
Τρόποι που μπορούν να κάνουν τα παιδιά να μισήσουν τα βιβλία…
- Τώρα στις διακοπές πρέπει να διαβάσεις οπωσδήποτε δυο λογοτεχνικά βιβλία!
- Γιατί δε διαβάζεις; Είδες πώς διαβάζουν οι άλλοι που είναι καλύτεροι μαθητές;
- Πρέπει να διαβάζεις βιβλία για να γίνεις καλός στην έκθεση…
- Μόλις διαβάσεις το βιβλίο, θέλω να μου γράψεις μια περίληψη.
- Καλά, είχες τόσα βιβλία να διαλέξεις και εσύ προτίμησες αυτό με τις εικόνες που είναι για μικρότερα παιδιά;
- Μη διαβάζεις κόμικς, γιατί δεν εμπλουτίζεις το λεξιλόγιό σου!
- Βλέπεις πολύ τηλεόραση ή παίζεις πολλή ώρα στον υπολογιστή. Πήγαινε τώρα να διαβάσεις κανένα βιβλίο!
- Εμείς δουλεύουμε και δεν έχουμε χρόνο για να διαβάσουμε. Εσύ που κάθεσαι πρέπει να διαβάζεις πολλά βιβλία.
- Θα διοργανώσουμε ένα διαγωνισμό. Όποιος διαβάσει τα περισσότερα βιβλία, θα κερδίσει ένα δώρο…
- Μη διαβάσεις αυτό το βιβλίο, δεν είναι καλό! Πάρε αυτό που ανήκει στην κλασική λογοτεχνία και είναι βέβαιο πως είναι αριστούργημα!
- Δε χρειάζεται να διαλέξεις εσύ βιβλίο. Θα σου φέρω εγώ που ξέρω καλύτερα…
- Τρόποι που μπορούν να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τα βιβλία…
- Πάμε στο βιβλιοπωλείο να διαλέξεις βιβλία;
- Θες να πάμε να δούμε την παρουσίαση του βιβλίου που θα γίνει στη βιβλιοθήκη του Δήμου;
- Διάβασα ένα βιβλίο που μου άρεσε πολύ γιατί…. Εσύ διάβασες κάτι τελευταία που σου άρεσε;
- Θες να γράψεις ένα γράμμα ή ένα mail στον αγαπημένο σου συγγραφέα;
- Πάμε να γνωρίσουμε το συγγραφέα που θα μιλήσει στην τοπική βιβλιοθήκη;
- Θες να επισκεφτούμε το μέρος όπου διαδραματίζεται η υπόθεση του βιβλίου που διαβάζεις;
- Θες να φτιάξουμε το δικό μας τραγούδι με βάση το βιβλίο;
- Τώρα που διαβάσαμε το βιβλίο, θέλετε να παίξουμε το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού ή να κατασκευάσετε μόνοι σας ένα επιτραπέζιο;
- Τι θα λέγατε να δραματοποιήσουμε μια σκηνή του βιβλίου;
- Το βιβλίο που διαβάσαμε έχει γυριστεί και σε ταινία. Θέλετε να τη δούμε για να διαπιστώσουμε αν διαφοροποιείται από το βιβλίο;
- Αυτό το βιβλίο δεν έχει γυριστεί ποτέ σε ταινία ούτε έχει παιχτεί ποτέ στο θέατρο. Θέλετε να το κάνουμε εμείς ταινία;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
- Εθνικό Κέντρο Βιβλίου:
- Φιλαναγνωσία:
- Επιμορφωτικό υλικό για το πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας στα σχολεία:
- blogs.sch.gr/.../ΦΑΚΕΛΟΣ-Εκπαιδευτικό-υλικό-σεμιναρίων-ημερίδων-ΕΚΕΒΙ-Epimorfosi_2.pdf
- Μικρός Αναγνώστης:
- Ηλεκτρονική ιστοσελίδα και περιοδικό για την παιδική λογοτεχνία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας:
- Ιστοσελίδα για το παιδικό βιβλίο:
- http://www.bookbook.gr
- Blog Λέσχης Ανάγνωσης για Εκπαιδευτικούς:
- Ηλεκτρονικό περιοδικό για την παιδική λογοτεχνία:
- Ηλεκτρονικό περιοδικό Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους:
- Iστοσελίδα για τα Βιβλία και τη Βιβλιοφιλία
ΒΙΒΛΙΑ *
- Αποστολίδου Β., Καπλάνη Β., Χοντολίδου Ε., Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο, Μια νέα πρόταση διδασκαλίας, Αθήνα, Τυπωθήτω Γ. Δαρδανός, 2000
- *Αρτζανίδου Έλενα, Γουλής Δημήτρης, Γρόσδος Σταύρος, Καρακίτσιος Ανδρέας, Παιχνίδια Φιλαναγνωσίας και Αναγνωστικές Εμψυχώσεις, Αθήνα, Gutenberg, 2011
- *Βασιλάκη Ασπασία, Γιαννουδάκης Λευτέρης, Η Δημιουργική γραφή στο Δημοτικό Σχολείο (δραστηριότητες δημιουργικής γραφής), Κέδρος, 2009
- Καλογήρου Τζίνα, Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, Μελετήματα για τη Διδακτική της Λογοτεχνίας, (α’, β’ τόμος), Αθήνα, εκδ. Σχολής Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, 1999, 2003
- Κανατσούλη Μένη, Εισαγωγή στη Θεωρία και Κριτική της Παιδικής Λογοτεχνίας Σχολικής και Προσχολικής Ηλικίας, University Studio Press, 2002
- Καρακίτσιος Ανδρέας, Περί Παιδικής Λογοτεχνίας, Ζυγός, 2012
- Καρπόζηλου Μάρθα, Το παιδί στη χώρα των βιβλίων, Αθήνα, Καστανιώτης, 2009 (επανέκδοση)
- Κατσίκη-Γκίβαλου Άντα, Το θαυμαστό ταξίδι, Αθήνα, Πατάκης, 1999
- Κατσίκη-Γκίβαλου Άντα (επιμέλεια), Λογοτεχνική ανάγνωση και διδακτικές εφαρμογές (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο), Αθήνα, Ελληνικά γράμματα, 2001
- *Κατσίκη – Γκίβαλου Άντα, Καλογήρου Τζίνα, Χαλκιαδάκη Άβα (επιμ.), Φιλαναγνωσία και σχολείο (συλλογικός τόμος), Αθήνα, Πατάκης, 2008
- Κοψιδά-Βρεττού Παρασκευή, Φιλαναγνωσία και Σχολικές Βιβλιοθήκες, Πώς παράγεται το «γεγονός» στη σχολική καθημερινότητα, Αθήνα, Καστανιώτης, 2011
- Μαλαφάντης Δ.Κ., Το παιδί και η ανάγνωση, Στάσεις, προτιμήσεις, συνήθειες, Αθήνα, Γρηγόρης, 2005
- Μπρασέρ Φ., 1001 δραστηριότητες για να αγαπήσω το βιβλίο, (μτφ. Ε. Γεροκώστα) Αθήνα, Μεταίχμιο, 2005
- Οικονομοπούλου Βάσω (Επιμ.), Παιδική – Νεανική Λογοτεχνία: Το μαγικό ραβδί της εκπαίδευσης, Αθήνα, Πατάκης, 2003
- *Παπαδάτος Γιάννης, Παιδικό Βιβλίο και Φιλαναγνωσία, Θεωρητικές Αναφορές και Προσεγγίσεις-Δραστηριότητες, Αθήνα, Πατάκης, 2009
- Παπαντωνάκης Γεώργιος, Αθανασιάδης Ηλίας, Καπλάνογλου Μαριάνθη, Πολίτης Δημήτρης, Ιδέες των παιδιών για την παιδική λογοτεχνία, Τόπος (Μοτίβο Εκδοτική), 2010
- Πατέρα Αναστασία, Τσιλιμένη Τασούλα, Φιλαναγνωσία και κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, Θεωρητικές προσεγγίσεις, Δραστηριότητες και Παιχνίδια, Αθήνα, Επίκεντρο, 2012
- Ποσλανιέκ Κρ., Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα, (μτφ. Στ. Αθήνη), Αθήνα, Καστανιώτης, 1992
- Ροντάρι Τζ., Γραμματική της φαντασίας, (μτφ. Γ. Κασαπίδης), Αθήνα, Μεταίχμιο, 2003
- Ροντάρι Τζ., Ασκήσεις Φαντασίας, (μτφ. Μ. Βερτσώνη – Κοκόλη), Αθήνα, Τέσσερα, 1990
- Σπινκ Τζον, Τα παιδιά ως αναγνώστες, (μτφ. Κ. Ντελόπουλος), Αθήνα, Καστανιώτης, 1990
- Χαντ Πήτερ, Κριτική, Θεωρία και Παιδική Λογοτεχνία, (μτφ. Ε. Σακελλαριάδου, Μ. Κανατσούλη), Αθήνα, Πατάκης, 2001
[1] Συγγραφή και επιμέλεια εντύπου, Χρύσα Κουράκη
[2] Για τις θεατρικές τεχνικές βλ. αναλυτικά Παπαδόπουλος Σίμος, Παιδαγωγική του Θεάτρου, Αθήνα, 2010.
[3] Pennac D., Σαν ένα μυθιστόρημα, Αθήνα, Καστανιώτης, 2000.
[4] Παπαδάτος Γ.,Παιδικό Βιβλίο και Φιλαναγνωσία, Θεωρητικές Αναφορές και Προσεγγίσεις-Δραστηριότητες, Αθήνα, Πατάκης, 2009, σ. 269-272.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου